Na pozór wydawać by się mogło, że pojęcie mediacji jest wszystkim dobrze znane i nie powinniśmy mieć problemu z przedstawieniem jego definicji. Tak jak w życiu codziennym, pojęcie to kojarzy nam się z próbą dojścia, przy pomocy osoby trzeciej, do kompromisu pomiędzy dwoma stronami, które zazwyczaj mają sprzeczne, bądź jedynie częściowo wspólne interesy.
Przekładając to na język prawniczy, mediacje są niczym innym, jak poufnymi negocjacjami mającymi na celu rozwiązanie sporu, odbywającymi się w obecności bezstronnego i neutralnego mediatora, który ułatwia komunikację między stronami i pozwala spojrzeć na problem z perspektywy drugiej strony. Klienci, którzy zwracają się do kancelarii z pytaniem o co właściwie chodzi w tej mediacji, ile czasu trwa takie postępowanie i z jakimi kosztami się wiąże, oraz czy muszą się na nią godzić, są informowani przez kancelarię o regulacjach prawnych w tym zakresie.
Zanim jednak o tym, tytułem krótkiego wprowadzenia, warto przedstawić zasady, którymi rządzi się postępowanie mediacyjne.
Zasady postępowania mediacyjnego
Wyróżnia się 5 kluczowych zasad, będących nieodłącznym elementem każdej mediacji:
- dobrowolność – przystąpienie do mediacji to autonomiczna decyzja strony, której nie trzeba uzasadniać, zaś wyrażoną zgodę na mediację można w każdym momencie cofnąć; możliwe jest także dokonanie w umowie stron stosownego zapisu obligującego strony do rozpatrywania ewentualnych powstałych między nimi sporów w trybie mediacji (tzw. klauzula mediacyjna);
- akceptowalność – osoba mediatora powinna zostać zaakceptowana przez obydwie strony i nikt nie ma prawa narzucać nam swojego wyboru. Akceptowalność wiąże się też ze zgodą na reguły i zasady mediacji, udzieloną przez wszystkich jej uczestników;
- bezstronność – mediator jest zobowiązany zachować bezstronność przy prowadzeniu mediacji, dlatego też powinien niezwłocznie ujawnić stronom okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwości co do jego bezstronności;
- neutralność – mediator powinien pozostać neutralny wobec przedmiotu sporu i proponowanych przez strony rozwiązań, a zatem jego rolą nie jest przedstawianie własnego rozwiązania;
- poufność – zgodnie z obowiązującymi przepisami postępowanie mediacyjne nie jest jawne, zaś mediator nie może być potem świadkiem w sprawie (chyba, że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy).
Jakie są zalety mediacji?
Do głównych plusów tej instytucji zdecydowanie zaliczyć należy stosunkowo szybki czas trwania. Zapewne wielu z nas spotkało się z sytuacją, a przynajmniej słyszało o przypadkach, kiedy to postępowania prowadzone przed sądem ciągną się latami. Dodatkowo, oprócz zaoszczędzenia czasu, możemy też zaoszczędzić pieniądze. Niejednej osobie spotkanie z mediatorem nie przysporzy też tyle stresu, co konieczność wypowiadania się przed sądem.
Jak długo trwa postępowanie mediacyjne?
Oczywiście to zależy od wielu aspektów, w tym nastawienia stron do mediacji i samego problemu, który jest przedmiotem sporu. Jeżeli mediacja odbywa się na skutek skierowania sądu, to w postanowieniu sąd wyznacza czas jej trwania na okres do trzech miesięcy. W określonych przypadkach okres ten może ulec wydłużeniu, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu spraw.
Ile kosztuje mediacja?
Mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia. W przypadku, gdy mediacja odbywa się w oparciu umowę stron, decyduje wola stron – obowiązują stawki rynkowe. Gdy zaś mediacja odbyła się na skutek skierowania sądu, jej koszty określone są przepisami, zgodnie z którymi – w postępowaniu cywilnym w sprawach o prawa majątkowe – wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu, nie więcej jednak niż 2.000 zł, natomiast w przypadku spraw o prawa niemajątkowe – nie więcej niż 450 zł. Zwrotowi podlegają udokumentowane i niezbędne wydatki mediatora, poniesione w związku z przeprowadzeniem mediacji.
Nadto, jeśli postępowanie sądowe zakończy się ugodą przed rozpoczęciem rozprawy przed sądem pierwszej instancji, to sąd z urzędu zwróci całą uiszczoną opłatę sądową od pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji; zaś gdy do zawarcia ugody przed mediatorem dojdzie po rozpoczęciu rozprawy – trzy czwarte ww. opłaty.
Jaka jest zatem rola pełnomocnika w postępowaniu mediacyjnym?
Jeżeli jest to zgodne z interesem Klienta, powinien on nakłaniać go do zawarcia ugody przed mediatorem, wskazując przy tym na ryzyka związane z prowadzonym sporem i korzyści, które Klient może osiągnąć dzięki polubownemu rozwiązaniu problemu. Pełnomocnik omawia uprzednio z Klientem wszelkie możliwe rozwiązania i wskazuje na ich skutki prawne. Jego rolą jest przygotowanie Klienta do mediacji, aby ten w jej trakcie podjął właściwą dla siebie i świadomą decyzję. Pełnomocnik, oprócz roli wspierającej, dba także o to, żeby podczas konstruowania ugody ujęto w niej odpowiednie dla Klienta zapisy i sformułowania. Należy pamiętać, że ugoda zawarta przed mediatorem, która została zatwierdzona przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem, a więc jest tak samo skuteczna i jej postanowienia można przymusowo egzekwować.